{getToc} $title={मुख्य शीर्षकहरु }
को हुन् Gen Z?
Gen Z भन्नाले सामान्यतया 1997 AD देखि 2012 AD (वि.सं. २०५३ देखि २०६९) को बीचमा जन्मेको पुस्तालाई चिनिन्छ। यो पुस्ता प्रविधि, इन्टरनेट र सामाजिक सञ्जालको युगमा हुर्किएको पहिलो पुस्ता हो, जसकारण उनीहरूलाई 'Digital Natives' पनि भनिन्छ। नेपालमा, यो पुस्ताको जनसंख्या उल्लेख्य छ र उनीहरू विश्वव्यापी ट्रेन्ड, सामाजिक न्याय र समानता जस्ता विषयमा निकै सचेत छन्। उनीहरू परम्परागत जागिरभन्दा सीपमा आधारित काम, उद्यमशीलता र 'Gig Economy' मा बढी विश्वास राख्छन्।
के हो आन्दोलनको मुख्य कारण?
आन्दोलनको तत्कालीन प्रमुख कारण भदौ १९ (September 4) मा केपी शर्मा ओली नेतृत्वको सरकारले Facebook, YouTube, Instagram र X (पहिलेको Twitter) लगायत २६ वटा सामाजिक सञ्जालमाथि लगाएको प्रतिबन्ध हो। सूचना तथा सञ्चार प्रविधि मन्त्रालयमा दर्ता नभएको भन्दै लगाइएको यो प्रतिबन्धलाई युवा पुस्ताले आफ्नो अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता, शिक्षा र आम्दानीको स्रोतमाथिको प्रहारको रूपमा लिएको छ।
तर, यो आन्दोलन सामाजिक सञ्जालमाथिको प्रतिबन्धमा मात्र सीमित छैन। पछिल्लो समय टिकटक लगायतका माध्यममा भाइरल भएको #Nepobaby ट्रेन्डले आन्दोलनमा घिउ थप्ने काम गरेको छ। Phillipines र Indonesia बाट प्रभावित यो ट्रेन्डमा नेताहरूका छोराछोरीको विलासी जीवनशैली र साधारण नेपाली युवाहरूको संघर्षपूर्ण यथार्थबीचको खाडललाई देखाइएको छ, जसले युवाहरूमा आक्रोश बढाएको छ। प्रदर्शनकारीहरूले भ्रष्टाचारको अन्त्य, सुशासन, र नेताहरूलाई जवाफदेही बनाउन माग गरेका छन्।
शान्तिपूर्ण तर सशक्त प्रस्तुति
काठमाडौँको माइतीघर मण्डला र नयाँ बानेश्वर क्षेत्रमा बिहानैदेखि युवाहरूको बाक्लो उपस्थिति रहेको थियो। 'We Nepal' नामक समूहले जिल्ला प्रशासन कार्यालय, काठमाडौँबाट शान्तिपूर्ण प्रदर्शनका लागि अनुमति लिएको थियो। आयोजकहरूले विद्यार्थीहरूलाई आफ्नो विद्यालय पोसाकमा किताब बोकेर आन्दोलनमा सहभागी हुन आह्वान गरेका थिए। प्रदर्शनमा 'Wake Up Gen Z, Wake Up Youth', 'भ्रष्टाचार अब धेरै भयो', र 'अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता हाम्रो अधिकार हो' जस्ता नारा लेखिएका प्लेकार्डहरू बोकिएका थिए।
आयोजकहरूले आन्दोलन पूर्ण रूपमा शान्तिपूर्ण हुने र सुरक्षाकर्मीहरूलाई फूल दिएर कार्यक्रम सुरु गर्ने बताएका थिए। यो आन्दोलनको कुनै एक निश्चित नेता छैन र यो कुनै पनि राजनीतिक दलको झण्डामुनि छैन, जसलाई यसको सबैभन्दा ठूलो विशेषता मानिएको छ।
सरकारको प्रतिक्रिया र सुरक्षा व्यवस्था
सरकारले सामाजिक सञ्जाल कम्पनीहरूले नेपालको कानुन नमानेकाले प्रतिबन्ध लगाउनु परेको बताएको छ। प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले राष्ट्रिय स्वाधीनता र कानुनको पालना सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण भएको बताउँदै सरकारको निर्णयको बचाउ गरेका छन्।
Gen Z को आन्दोलनको घोषणापछि प्रशासनले सुरक्षा व्यवस्था कडा पारेको छ। जिल्ला सुरक्षा समितिले प्रदर्शनलाई सुरक्षित रूपमा सम्पन्न गराउन र कुनै पनि अप्रिय घटना हुन नदिन विशेष सुरक्षा योजना बनाएको काठमाडौँका प्रमुख जिल्ला अधिकारी छवि रिजालले जानकारी दिए। स्पष्ट नेतृत्व नभएको आन्दोलन चुनौतीपूर्ण हुन सक्ने सुरक्षा निकायको विश्लेषण छ।
कसको समर्थन, को मौन?
यो युवा आन्दोलनले विभिन्न क्षेत्रबाट समर्थन पाएको छ। काठमाडौँ महानगरपालिकाका मेयर बालेन्द्र शाहले सामाजिक सञ्जालमार्फत आन्दोलनलाई आफ्नो पूर्ण समर्थन रहेको तर कुनै राजनीतिकर्मीले यसलाई आफ्नो स्वार्थको लागि प्रयोग गर्न नहुने स्पष्ट पारेका छन्। यसैगरी, व्यवसायी दुर्गा प्रसाईं, कलाकार पल शाह, गायिका रचना रिमाल र पठाओका संस्थापक असिममान सिंह जस्ता व्यक्तिहरूले पनि आन्दोलनमा ऐक्यबद्धता जनाएका छन्।
सामाजिक सञ्जाल प्रतिबन्धको विरोधमा नेपाल पत्रकार महासंघका पूर्व पदाधिकारीहरू सहित पत्रकारहरूले पनि आइतबार प्रदर्शन गरेका थिए। तर, प्रमुख राजनीतिक दलहरू भने यस विषयमा मौन देखिएका छन्।
यो प्रदर्शनले नेपालको नयाँ पुस्ता राजनीतिक र सामाजिक मुद्दाहरूमा कति सचेत र संगठित छ भन्ने स्पष्ट सन्देश दिएको छ। Digital युगमा हुर्किएको यो पुस्ताले आफ्नो आवाजलाई सडकबाटै सशक्त रूपमा उठाएको छ, जसले देशको भविष्यको राजनीतिमा नयाँ तरंग सिर्जना गर्ने निश्चित छ।
